Bài
24
THAM THÂM, LẬN MẠT - LẤN BÁN…
Tạp bút
MANG VIÊN LONG
Chưa
có nhà nghiên cứu văn học nào xác định rõ ràng dòng “văn học bình dân” (văn
chương truyền khẩu) đã được thiết lập - khởi đi từ tháng năm nào trong quá
trình hình thành văn học Việt Nam
Theo tôi, từ “văn chương
thành văn”, đúng đắn hơn!). Tuy vậy - không ai có thể phủ nhận những giá trị
thiết thực của dòng văn học này trong đời sống cộng đồng xã hội về nhiều lảnh
vực. Từ những tình cảm nhỏ hẹp là tình yêu lứa đôi, gia đình, dòng tộc đến làng quê. đất nước; (…) cho đến kinh nghiệm sinh hoạt, kinh nghiệm
sống đời thường, đến nền tảng đạo đức, luân lí,
tôn giáo (…) qua bao đời của tiến trình lập nước - dựng nước, đều đã
dược dòng văn học truyền khẩu đề cập, phản ảnh trung thực - rất phong phú và giá trị. Có thể nói - đây là
“tấm gương” chân xác cho sự phát triển, đổi thay từ nếp sống đến tư tưởng, tình
cảm của dân tộc…
Từ thuở nhỏ - tôi đã “bị” dòng văn
chương bình dân (mà rất thâm thúy này) ảnh hưởng sâu sắc! Theo tháng năm - tôi
đã dần dần được soi sáng, dẫn dắt thâm nhập vào kho tàng vô giá khổng lồ này để
có thể tự rút ra một điều gì đó cho cuộc sống đa đoan của mình trong nhiều lảnh
vực! Mỗi câu ca dao (hay tục ngữ) - dường như là một sự đúc kết tinh tế lặng
thầm qua bao tháng năm của nhiều thế hệ kế tiếp để trở thành những “viên ngọc
quí” cho đời sống… Câu tục ngữ “Tham
Thâm, Lận Mạt – Lấn Bán” là một bài học đạo đức vô giá đã được tóm gọn
trong 6 từ đơn giản, dễ nhớ (nhưng khó làm?) biết bao!
Tham - là “tham lam, vơ vét, chụp
giựt” của con người theo bản năng sinh tồn thấp kém - không hề nghĩ đến người khác.
Không cần biết “tiền tài và của cải” mình thu được có phương hại, tổn thương
đến ai, hay có phù hợp với căn bản đạo đức làm Người hay không? Nói tóm, là
không hề nghĩ đến cái “hậu quả” rất nguy hại cho mình (và cho người) chung
quanh!
Kinh nghiệm người xưa đã dạy: “đã tham thì…ắt sẽ phải thâm”!
Thâm là “thâm vào. mất thêm
đi” còn nhiều hơn cái mà mình đã “tham”; đã hao tốn công sức và thời gian đêm
ngày suy tính kế sách để vơ vét, hay thực hiện cho kỳ được “lòng tham vô đáy”
của mình! Chụp giưt của người một cách vô lí (hay trái với pháp luật) không có
chút đạo đức, vô ý thức như vậy - nhất định sẽ không bao giờ “lời” (mà thâm là
cái chắc). Giản dị là “tham” của người 10 triệu - thì chẳng bao lâu - ắt sẽ phải “trả nợ”…15, 20 triệu (hay nhiều hơn
thế nữa) cho kẻ khác (hay cho vụ việc khác)!
Đây là một quy trình công bằng và
chính xác của lý “nhân quả” mà nhà Phật đã khuyến dạy từ hơn 25 thế kỷ
trước!
Một chuyện nhỏ: Bà Tư mua được mảnh
đất 100 mét vuông để xây nhà! Lúc làm móng nền - bà kêu thợ làm rộng thêm phía
trước mặt đường vài tất. Rộng sang lô đất kế bên 0,5 tất tất. Nhà đang xây -
nhân viên quy hoạch nhà đất đi đo đạc kiểm tra để làm đường, phát hiện ra tình
trạng “tham” 2 tấc nền nhà phía trước mặt tiền và 0,5 tất của lô đất kế bên của
bà Tư. Họ ra lệnh đình chỉ xây dựng. Sau mấy ngày phải “hầu” ở các cơ quan (và
chạy đi thương lượng bồi thường cho chủ lô đất bên cạnh để khỏi bị khiếu nai) -
rút cục, bà Tư phải nộp 2 triệu tiền phạt, 5 triệu tiền lấn chiếm và giở bỏ
phần đã xây dựng “dư 2 tấc đất của lòng lề đường” - mới được tiếp tục. Việc xây
dựng đình trệ. Tốn thời gian, công sức “ chạy vạy” năn nỉ các nơi. Và…”thâm”
cũng khá nhiều!
Lận – có nghĩa là “gian lận - làm
việc không chính đáng, công bình, để thủ lợi riêng” - thì thế nào? Người xưa đã
dạy: “Lận thì mạt”! Gian lận, làm điều phi pháp, không có lương tâm, tạo điều
xấu ác - thì trước sau gì đời mình (và ngay cả đời con cháu mai sau) cũng sẽ
“mạt”! Mạt - hay “mạt rệp” (như thường nói) - là không làm ăn nên nổi gì, không
thể trở nên khấm khá hơn, và sẽ nhận cái “quả” nghèo khổ, gian nan suốt đời! Ở
khu chợ BĐ, người ta thường nhắc kể cho nhau nghe về “lai lịch” của một gã
thanh niên vóc dàng khôi ngô nhưng… khùng điên. làm điều xằng bậy, để kiếm ăn (và
các anh chị cũng đều ngớ ngẩn, nghéo đói ở quê) vì người cha thuở trước cậy có
chút kiến thức lý lẽ, chuyên làm đơn tranh kiện cho kẻ tham lam thế lực để hiếp
đáp, “lấy không” nhiều của cải, ruộng vườn của bà con nghèo trong xã, để đươc
“chia phần” hậu hỉ bao năm!
Và bài học cuối cùng của người xưa
cũng không thể xem thường: “Lấn thì bán”! Lấn - một trong ba cái “túi tham” của
con người thiếu suy xét, không có trái tim; chỉ nghĩ đến việc tóm thu. giành
giựt về cho mình, càng nhiều. càng to - càng tốt; mà không phù hợp với đạo lý,
lẽ phải trong đời sống. Lấn - là tìm cách “lấy phần hơn, giành phần hơn người”
trong mọi giao tiếp, cư xử. Từ “lấn” ở đây - có nghĩa cụ thể chỉ về đất đai,
nhà cửa, ruộng vườn. (Ngày xưa - mối quan hệ tranh chấp đụng chạm nhiều nhất
trong đời sống là đất đai. vì chưa có những “sở hữu”quý giá hơn). Đã “lấn” của người làm của mình, thì chắc chắn sẽ
không được tồn tại lâu dài. Sẽ có nhiều “nhân duyên”mầu nhiệm bất ngờ xảy ra cho
đời mình (hay đời con cháu), thì ngôi nhà, thửa vườn, đám ruộng kia (…) sẽ lọt
vào tay người khác!
Lúc còn ở quê - người láng giềng
của tôi chờ người hàng xóm cạnh nhà mình đi xa vài hôm, bèn kêu thợ đến dựng
lên dãy hàng rào trụ đúc xi măng, rào kẽm gai. Lấn sang vườn nhà người bạn đến
1 mét! Trở về, phát hiện được, nhưng người bạn vẫn im lặng không thưa kiện
gì. Chỉ sau đó vài năm thôi, biến cố xảy
đến cho người nọ - không thể ở lại được trong ngôi nhà có vườn rộng được rào
ngăn cẩn thận. Ông ta đã phải bán căn nhà và khu đất đó đi. Và người mua -
không ai khác, là người hàng xóm tốt bụng bị “lấn” đất thuở nào vậy!
Nhìn lại quanh đời sông , chúng ta
có thể nhận ra vô vàn trường hợp “ tham
thâm, lận mạt, lấn bán” - (có nhiều hoàn cảnh đau lòng hơn thế nữa), nhưng
đã có bao nhiêu người giữ được tấm lòng trong sáng, an tịnh - để tránh đi hậu
quả đáng tiếc ấy cho đời mình và con
cháu đời sau?
Bài học của người xưa truyền lại
đơn giản là vậy - từ bao thế kỷ rồi, chỉ
trong 6 từ ngắn ngủi, nhưng sao vẫn mãi còn là vấn nạn. là thãm trạng cho bao
cảnh đời bất hạnh, tối tăm?
Quê nhà, tháng 6 năm 2000.
MANG VIÊN LONG
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét