Bài 25
VẤN
NẠN GIA ĐÌNH &
GIẢI
PHÁP CỦA PHẬT GIÁO
Tiểu
luận:
MANG
VIÊN LONG
(Tham luận dọc tại Hội Thảo nhân ngày Phật
Đản - Vesak QT 2008 tại Tổ đình Khải Đoan - Tỉnh Hội PG Daklak )
LỜI DẪN NHẬP
Toâi raát taâm ñaéc
vôùi loä trình phaùt trieån cuûa moät ñôøi ngöôøi theo tinh thaàn cuûa Khoång
Giaùo laø: "Tu thaân - Teà gia - Trò quoác - Bình thieân haï". Chuùng ta phaûi baét ñaàu töø vieäc
nhoû nhaát, hay cuõng coù theå hieåu laø töø "neàn taûng", töø caùi goác - thì môùi coù theå
tieán daàn leân caùi lôùn - caùi lôùn nhaát, moät caùch vöõng chaéc vaø toát
ñeïp ñöôïc
. Quan nieäm nhö vaäy, neân chuùng toâi muoán tham gia goùp moät vaøi
suy nghó, chung quanh ñeà taøi "Vaán Naïn Gia Ñình vaø Giaûi phaùp Cuûa
Phaät Giaùo" trong
buoåi gaëp gôõ thaân tình hoâm nay. Gia
đình có được là tổ ấm, nề nếp, đoàn kết
- thì những “thành viên” trong
gia đình mới được an vui, hiếu thuận. và hạnh phúc thật sự.
THÖÏC TRAÏNG VEÀ MOÁI QUAN HEÄ
TRONG GIA ÑÌNH:
Vì thôøi löôïng raát haïn cheá daønh cho
moät baøi tham luaän ñuùng quy ñònh cuûa Ban Toå chöùc 15 phuùt) - neân chuùng
toâi cuõng chæ xin neâu leân nhöõng neùt lôùn, coù tính khaùi quaùt - ñeå töø
ñoù, chuùng ta coù theå suy nghó theâm. Coù theå boå sung vaø ruùt ra nhöõng
phöông caùch thieát thöïc nhaát trong vieäc thöïc haønh sau naøy.
Gia ñình ñöôïc ñònh nghóa laø "nôi gia quyeán
ñoaøn tuï vôùi nhau"-
ñoù laø ñôn vò cô baûn hình thaønh neân xaõ hoäi. Chuùng ta coù theå ví "gia ñình" laø caùi neàn, caùi moùng, cho
"caên nhaø xaõ hoäi" roäng lôùn phaùt trieån. Caùi moùng neàn coù toát, coù vöõng
chaéc - kieân coá, thì caên nhaø môùi beàn vöõng, khoâng lo sôï bò suïp ñoå,
gaây nhieàu taùc haïi cho moïi ngöôøi.
Nhöng trong thöïc teá ñôøi soáng "caùi neàn moùng" toái quan trong ñoù ñang coù vaán
ñeà. Hay noùi roõ hôn ñang laø "moät vaán naïn" cho tất cả những ai quan
tâm nhiều đến sự hưng thịnh của gia đình, tình người và xã hội. Sôû dó chuùng ta goïi laø "vaán naïn", vì "caùi neàn moùng" aáy (gia ñình) ñang coù nhöõng
trieäu chöùng lung lay, gaëp söï coá xaáu, coù thöïc traïng tan raõ ñau loøng -
aûnh höôûng traàm troïng ñeán haïnh phuùc, söï an toaøn cuûa ñôøi soáng; ñang
taïo aûnh höôûng laøm suy thoaùi ñaïo ñöùc, taïo söï baát an trong xaõ hoäi.
Chuùng ta goïi laø "vaán naïn" laø vì töø xöa ñeán nay - nhieàu ngöôøi ñaõ quan taâm giaûi
quyeát - toán nhieàu thôøi gian vaø giaáy möïc - maø cuõng chöa coù theå laøm
toát hôn ñöôïc neáu khoâng muoán noùi laø ñang coù chieàu höôùng xaáu ñi!
Caùch nay hôn 100 naêm - Traàn Teá Xöông
(1871 - 1907) ñaõ töøng than :
"Nhaø kia loãi ñaïo con khinh boá,
Muï
noï chanh chua vôï maéng choàng!"
Nhö ñònh nghóa sô khôûi ñaõ ñeà caäp ôû
treân - gia ñình laø "nôi gia quyeán ñoaøn tuï vôùi nhau" - noùi roõ hôn, laø nôi oâng baø, cha meï,
choàng vôï, con chaùu soáng chung vôùi nhau. Vì söï chung soáng gaàn guõi beân
nhau, neân moái quan heä giöõa caùc thaønh vieân trong gia ñình luoân naåy
sinh, luoân phaùt trieån. Ñaây chính laø ñaàu moái cuûa moïi vaán ñeà xaûy ra
trong gia ñình. Ñaây cuõng chính laø "nguyeân nhaân coát loõi" ñeå cho moïi thaønh vieân trong gia
ñình coù ñöôïc söï haïnh phuùc hay khoå ñau; an bình hay baát an; vinh haïnh
hay tuûi nhuïc v.v..
Chuùng ta haõy nhìn roõ vaøo "moái quan heä" aáy trong thöïc taïi ñôøi soáng ñaõ
vaø ñang xaûy ra nhö theá naøo chung quanh chuùng ta?
OÂng baø laø ngöôøi ñaõ cao tuoåi - coù
theå goïi laø "chuû hoä"
- chuû gia ñình; coù uy theá cao nhaát. Con (reå, daâu) vaø chaùu (chaéc ,v.v)
laø nhöõng thaønh vieân nhoû tuoåi tieáp theo cuøng chung soáng trong moät maùi
gia ñình. Moái quan heä töø "oâng baø" ñeán caùc chaùu phaûi qua giai ñoaïn
caùc con (cha meï cuûa caùc chaùu). Caáp baäc trong gia ñình thaáp hôn thöôøng
"nhìn theo"
(hay noi theo, laøm theo) ngöôøi treân mình; bôûi vì hoï haõy coøn thô treû -
chöa coù nhaän thöùc roõ raøng, ñuùng ñaén; caàn phaûi nöông nhôø vaøo "ngöôøi treân" mình.
Muoán chaùu (chaét, v.v..) coù moái quan
heä toát vôùi "oâng baø"
- nghóa laø coù caùch cö xöû leã pheùp, ngoan hieàn, cung kính - thì caùc baäc
laøm cha meï phaûi "laøm göông", phaûi uoán naén, höôùng daãn, daïy doã chuùng ñuùng caùch.
Xaõ hoäi ngaøy caøng phaùt trieån, khoa
hoïc kyõ thuaät tieán boä nhanh choùng - ñaõ ñoøi hoûi ñôøi soáng con ngöôøi
phaûi böôn baû chaïy theo, phaûi bò "dính maéc" vaøo nhieàu nhu caàu, nhieàu ham
muoán, caùm doã. Vì maõi meâ chaïy theo "nhòp soáng thôøi ñaïi", neân hoï khoâng coøn coù chuùt
thôøi gian naøo daønh cho nhöõng ngöôøi thaân chung quanh. Thậm chí cho chính bản thân mình. Hoï
ñaõ bieán thaønh nhöõng "con robot" ích kyû, tham lam, laïnh luøng töø
luùc naøo chính hoï cuõng khoâng coù thôøi gian ñeå nhaän bieát.
Heä
quaû mang laïi laø:
Hoï soáng xa rôøi cha meï, khoâng laøm troøn boån phaän hieáu thaûo, vaø
sau cuøng laø boû beâ khinh thöôøng, vaø queân laõng ñaáng sinh thaønh ra mình!
Thaäm chí, coù keû coøn cö xöû thoâ baïo, voâ leã, baát nhaân ñoái vôùi oâng
baø, cha meï chæ vì nhöõng ham muoán ngoâng cuoàng; chæ vì quyeàn lôïi cho
rieâng mình. Nhöõng tin töùc phaûn aùnh ghi laïi treân baùo chí haèng ngaøy cho
thaáy tình traïng ñaõ raát bi ñaùt.
Con ñoái xöû vôùi cha meï nhö vaäy - khoâng
coù leã nghóa, hieáu thaûo; khoâng coù chuùt tình thöông yeâu, cung kính - thì
caùc chaùu laøm sao coù theå toát hôn khi tuoåi coøn quaù nhoû? Chuùng seõ
"baét chöôùc"
loái soáng aáy qua thôøi gian. Vaø cuoái cuøng, lôùn leân - vôùi moät "neáp nhaø" nhö vaäy - chuùng laïi tieáp tuïc
haønh xöû vôùi oâng baø, cha meï mình. Ñôøi soáng cöù tieáp tuïc nhö vaäy. Caùc
theá heä con - chaùu cöù tieáp dieãn nhö vaäy. Caâu chuyeän nhoû trong saùch
"Quốc văn Giaùo Khoa Thö" ngaøy xöa keå chuyeän ñöùa con thaáy
cha mình laøm gaùo döøa cho oâng noäi aên côm để khoûi bò rôi beå; ñaõ töï laøm "cheùn voû
döøa" ñeå daønh
cho cha mình luùc veà gia ø- ñaùng ñeå cho taát caû chuùng ta suy gaãm. Đã đến lúc chúng ta không thể sử dụng lối giáo dục cổ điển của
nhiều thế kỷ trước là " hãy làm theo
những gì tôi nói/không làm theo những gì tôi làm ! "- bơỉ nó quá phản khoa học và ngụy
biện!
Trong maùi gia ñình aáy - coøn coù moái quan
heä quan troïng khaùc caàn ñeà caäp laø "quan heä giöõa choàng - vôï" - (vaø vôï ñoái vôùi choàng). Moái
quan heä naøy coù theå coi laø neàn taûng cuûa haïnh phuùc gia ñình, bôûi vì,
sôïi daây nghóa tình naøy coù moät söï lieân keát chaët cheõ vôùi taát caû
nhöõng thaønh vieân khaùc. Ngöôøi phuï nöõ ngaøy nay ñaõ ñöôïc xaõ hoäi traû
laïi söï bình ñaúng ñaõ bò töôùc maát töø nhieàu theá kyû tröôùc. Hoï ñaõ
chöùng toû coù ñaày ñuû naêng löïc, trí tueä, ñeå ñöôïc höôûng quyeàn lôïi
thieâng lieâng aáy. Vì vaäy, moái quan heä giöõa "choàng / vôï" phaûi ñöôïc thay ñoåi cho phuø hôïp
vôùi ñôøi soáng môùi. Tuy nhieân, trong nhieàu gia ñình - vaãn coøn ñang duy
trì, niáu giöõ moïi quyeàn löïc vaøo tay ngöôøi choàng. Do tö töôûng laïc haäu
aáy - ngöôøi choàng ñaõ coù loái haønh xöû ñoäc taøi, thoâ baïo; khoâng toân
troïng ñoái vôùi ngöôøi baïn ñôøi cuûa mình - daãn tôùi roái loaïn, khoå ñau
vaø tan raõ!
Beân caïnh ñoù, thieát töôûng cuõng neân
noùi theâm - moái quan heä giöõa "vôï" ñoái vôùi "choàng" cuõng coù nhieàu "nhöôïc ñieåm" caàn phaûi ñöôïc xeùt laïi, chaán
chænh vaø kòp thôøi uoán naén: Ñoù laø söï "laïm duïng" quyeàn bình ñaúng ñeå trôû neân
kieâu caêng; söï thieáu thuûy chung ôû moät soá ngöôøi vaø sau cuøng laø söï
"khoâng bieát ñuû" trong sinh hoaït thöôøng nhaät cuûa ngöôøi vôï. Taát caû
caùc nguyeân nhaân aáy cuõng ñaõ ñem laïi bao thãm caûnh cho "maùi aám gia ñình" phaûi ly taùn, chia lìa - ñeå laïi
taùc haïi laâu daøi cho con, chaùu sau naøy...
PHÖÔNG CAÙCH ÑEÅ CHUYEÅN HOÙA (theo giaûi phaùp Phaät Giaùo)
Khi coøn taïi theá, Ñöùc Phaät cuõng ñaõ
raát quan taâm tôùi caùc moái quan heä trong gia ñình, vaø Ngaøi ñaõ coù nhieàu
laàn khuyeán daïy trong caùc taïng kinh veà caùch cö xöû cuûa caùc con ñoái
vôùi cha meï (vaø ngöôïc laïi) cuûa vôï ñoái vôùi choàng (vaø ngöôïc laïi) cuûa
chuû vôùi ngöôøi giuùp vieäc (vaø ngöôïc laïi). Noùi roäng ra, moái quan heä
giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi; giöõa ngöôøi vôùi vaïn vaät, thieân nhieân ñeàu ñaõ
ñöôïc Ñöùc Phaät chæ daïy, höôùng daãn moät caùch töôøng taän, thaáu ñaùo ñeå
ñem laïi cho moïi ngöôøi, moïi gia ñình moät giaù trò haïnh phuùc ñích thöïc
ñaày trí tueä vaø ñaïo haïnh. Beân caïnh ñoù, baøng baïc trong taát caû giaùo
lyù cuûa ñaïo Phaät -luoân luoân haøm chöùa moät naêng löïc chuyeån hoùa giaùo
duïc raát saâu saéc, maïnh meõ. Chuùng ta coù theå khaúng ñònh moät caùch
khoâng do döï raèng - trieát lyù cuûa ñaïo Phaät laø kim chæ nam ñeå giaûi
quyeát cho moïi vaán naïn veà con ngöôøi, veà ñôøi soáng maø nhaân loaïi caàn
phaûi nhanh choùng naém baét vaø thöïc haønh neáu muoán coù ñöôïc moät neàn
Hoøa bình vaø Haïnh phuùc chaân chính beàn vöõng.
Trong phaïm vi "vaán naïn gia
ñình" - chuùng toâi
xin toùm löôïc vaøi phöông caùch giaùo duïc, chuyeån hoùa ñôn giaûn nhöng tích
cöïc theo caên baûn nhöõng lôøi Ñöùc Phaät ñaõ daïy nhö sau:
1. Ñöùc Phaät Theá Toân ñaõ töøng daïy:
"... Duø taïi gia hay xuaát gia; duø laø Thanh Vaên hay chö Phaät ñeàu
coù boån phaän ñeàn ôn cha meï. Vì Taâm Hieáu laø Taâm Phaät". Ngaøi keát luaän: "Ngöôøi naøo muoán
ñaït ñeán cöùu caùnh Phaät ñaïo - ngöôøi aáy phaûi tuyeät ñoái hieáu kính cha
meï". Nhö vaäy, theo
Phaät giaùo - tröôùc khi laø ngöôøi Phaät töû phaûi laø moät ngöôøi con hieáu
thaûo, moät ngöôøi chaùu ngoan hieàn. Khi ñaõ ñöôïc giaùo duïc, reøn luyeän ñeå
trôû neân moät ngöôøi con coù hieáu, töùc laø ñaõ xaây döïng neân moät con
ngöôøi ñaïo haïnh. Töø caùi goác aáy - moïi quan heä trong gia ñình, ngoaøi xaõ
hoäi cuõng seõ ñöôïc toát ñeïp.
2. Con ngöôøi ñöôïc sinh ra - taát caû ñeàu
ñöôïc bình ñaúng, vì moãi chuùng sinh ñeàu coù "Phaät taùnh". Khoâng phaân bieät nam - nöõ, giaø
treû, giaøu - ngheøo v.v.. Do vaäy, söï "toân troïng laãn nhau" laø ñieàu toái caàn thieát - laø
ñieàu Ñöùc Phaät ñaõ nhieàu laàn khuyeán daïy. Moãi moät haønh ñoäng trong moái
quan heä (noùi chung) neáu thieáu söï "toân troïng" laø moät söï khieám nhaõ; ñaõ töï
mình ñaùnh maát söï toân troïng ôû ngöôøi khaùc Maát ñi söï seû chia, caûm
thoâng vaø sau naøy laø tình yeâu thöông. Ñaõ khoâng coù söï laéng nghe, thoâng
caûm vaø seû chia thì caùc moái quan heä laøm sao ñöôïc toát ñeïp?
3. Reøn luyeän vaø giöõ gìn "ba nghieäp" luoân ñöôïc thanh tònh, trong saùng.
Khi thaân khoâng coù haønh vi thoâ baïo, mieäng khoâng noùi lôøi thoâ laäu, yù
nghó khoâng ñieân ñaûo meâ muoäi - thì moïi moái quan heä giöõa Ta vaø Ngöôøi
luoân luoân eâm ñeïp, thaém thieát. Ba nghieäp Thaân - Khaåu - YÙù haèng thanh
tònh coøn ñöa ngöôøi tieán xa hôn treân böôùc ñöôøng thieát laäp söï an laïc
vónh haèng.
4. Xaây döïng töøng böôùc cho söï hình thaønh
vöõng chaéc "Boán Taâm Lôùn" (Töù voâ löôïng Taâm) laø Töø, Bi, Hyû, Xaû. Boán taâm aáy
ñöôïc goïi laø "voâ löôïng" vì noù roäng lôùn, bao la - coù theå dung chöùa ñöôïc taát
caû. Khi noù ñaõ dung chöùa ñöôïc taát caû, thì moïi söï, moïi vieäc bất
đồng - bất an ñeàu seõ tan biến,
đem lại sự An Bình. Taâm ta
bao dung ñöôïc taát caû moïi ngöôøi, moïi loaøi - thì ñaâu coøn nhöõng thöù nhö
khoå ñau, phieàn naõo, chaáp tröôùc, ñoá kî trong moïi moái quan heä trong gia
ñình - ngoaøi xaõ hoäi ?
5. Nhöõng lôøi Ñöùc Phaät Theá toân ñaõ giaûng
daïy trong caùc kinh - ñeàu luoân haøm chöùa moät söï chuyeån hoùa, giaùo duïc
tích cöïc cho cuoäc soáng an laïc, haïnh phuùc cuûa moïi ngöôøi. Do vaäy, söï
hieåu bieát theâm veà giaùo lyù ñaïo Phaät seõ goùp phaàn cuûng coá, xaây döïng
cho trieát lyù soáng cuûa moãi ngöôøi theâm phong phuù - vöõng chaéc tröôùc
moïi bieán ñoäng theo chieàu höôùng tieâu cöïc cuûa thôøi ñaïi. Gaàn guõi vaø
caàn thieát tröôùc maét cho vieäc giaûi quyeát caùc "vaán naïn" trong gia ñình, laø caùc lý thuyeát căn bản veà Nhaân - Quaû; Nghieäp; Nhaân duyeân;
"Tam thaùnh ñeá"
(khoå - voâ thöôøng - voâ ngaõ)... seõ giuùp ích raát nhieàu cho ngöôøi giữ Tâm an tịnh vôùi taát caû yù nghóa thieâng lieâng cao quyù ...
LÔØI KEÁT LUAÄN:
Vôùi moät "vaán naïn" gay go, to lôùn, coù nhieàu aûnh
höôûng tôùi cuoäc soáng cuûa moãi ngöôøi nhö vaäy - nhöõng ñieàu chuùng toâi
vöøa trình baøy, chæ môùi laø "böôùc khôûi ñaàu" cho nhieàu söï ñoùng goùp, xaây
döïng sau naøy maø thoâi. Neáu ñöôïc cho pheùp coù moät söï yeâu caàu - ñeà
nghò - thì chuùng toâi xin ñöôïc thöa raèng: "Haõy khaån thieát
ñöa trieát lyù sống ñaïo Phaät vaøo
trong caùc chöông trình giaûng daïy ôû caùc tröôøng Tieåu, Trung vaø Ñaïi hoïc
ôû Vieät Nam
Lập
Tâm tinh thất, tháng 3-2008
MANG
VIÊN LONG
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét